Terug naar overzicht

Doen: plan een bezoek aan kunstpaleis Galleria Borghese

In een zeventiende-eeuwse villa midden in het centrum van Rome is een van de beroemdste galeries ter wereld gevestigd. Het museum met zijn prachtige schilderijen en imposante beelden trekt ieder jaar meer dan een half miljoen bewonderaars. Hoog tijd voor een bezoekje aan Galleria Borghese.

Denk je dat je niet verliefd kunt worden op steen? Dan heb je nog nooit oog in oog gestaan met een sculptuur van Bernini. Voor zijn kunstwerken wordt zelfs de meest koele kikker een beetje Pygmalion (de man die verliefd werd op een standbeeld). Maar misschien schrijf ik dit ten overvloede, omdat er een grote kans is dat jij als Italiëliefhebber al betoverd bent geraakt door zijn creaties die van Rome, Rome hebben gemaakt. Ik neem je deze keer mee naar Galleria Borghese, een van Rome’s (en ondergetekende) meest geliefde musea. We stappen binnen bij het kunstpalazzo van Scipione Borghese en staan stil bij drie versteende muzen die het paleis, soms op tragische wijze, bewonen.

Familie Borghese

De macht van de familie Borghese begon in het dertiendeeeuwse Siena, daar genoten de familieleden bekendheid als ambassadeurs, rechters of gemeentelijke ambtenaren. Maar dat is nog niets in vergelijking met de rijkdom die de familie te wachten stond in 1605. Camillo Borghese werd in dat jaar namelijk tot paus benoemd en omgedoopt tot Paulus V. Het nepotisme vierde hoogtij: zijn lievelingsneefje Scipione Borghese, een achtentwintigjarige rechtenstudent, stelde hij direct aan als kardinaal. Een functie die maar één trede lager is dan die van zijn oom. Dat noem je nog eens een carrièrestap. De paus en Scipione hadden buiten hun achternaam nog iets gemeen, namelijk hun liefde voor kunst. Na zijn benoeming tot kardinaal leefde de jonge Scipione als god in Rome. Hij had smaak en bezat over een ongelimiteerd budget om kunstaankopen te doen.

Alles voor de kunst

Scipione’s kunstcollectie behoorde al snel tot de prominentste ter wereld. Als patroon gaf hij opdrachten aan kunstenaars, zoals Bernini. Daarnaast verzamelde hij zo veel mogelijk werken van zijn andere favoriete kunstenaar, Caravaggio. Hij verwierf sommige kunstwerken op een wijze die niet zou misstaan als filmscenario. Zo hield hij Caravaggio’s leermeester Giuseppe Cesari in 1607 onrechtmatig gevangen omdat hij in het bezit was van Caravaggio’s vroege werken Zieke Bacchus (1593) en de Jongen met de fruitmand (rond 1593). Cesari kwam pas weer op vrije voeten nadat hij niet alleen deze twee schilderijen, maar zijn gehele kunstcollectie van ongeveer honderd werken had afgestaan aan de kardinaal.

Een jaar later viel Scipione’s kunstoog op De Kruisafname (1507) van Rafaël. Het altaarstuk had de schilder in opdracht gemaakt voor de San Francesco al Prato-kerk in Perugia. Op bevel van Borghese werd het kunstwerk ’s nachts van de muren getild en naar het huis van de kardinaal verplaatst. Vanzelfsprekend waren de Perugini hier niet molto contenti mee. De kardinaal probeerde de gemoederen te sussen door een kopie te laten maken van het altaarstuk en hij vroeg dit aan Giuseppe Cesari. Juist, dat lees je goed, dezelfde man die het jaar daarvoor nog de dupe was geworden van de meedogenloze verzamelwoede van de kardinaal.

Pronken en verleiden

Scipione vond dat het tijd werd om zijn kunstcollectie te tonen aan het publiek. Een kunstcollectie was (en is nog altijd) een uitstekende manier om je aanzien te vergroten. Kunst toont dat je kennis hebt, en kennis is macht. De Borgheses waren al in het bezit van Villa Borghese: een stuk grond op de Pincioheuvel, gelegen boven het Piazza del Popolo (ter verduidelijking: Villa Borghese is het park, Galleria Borghese het museum ín het park). De kardinaal gaf in 1613 de opdracht aan architect Flaminio Ponzio om een kunstgalerie te ontwerpen geïnspireerd op Villa Medici, het landhuis van de buurman. Ponzio overleed en zijn assistent maakte de klus af. Dit was de Utrechtse (tuin)architect Jan van Santen, in het Italiaans: Giovanni Vasanzio (klinkt toch beter).

Lees verder in De Smaak van Italië editie 3 juli|augustus 2023. Blader door het magazine of bestel dit nummer direct los.

Tekst: Florentine Mol | Afbeeldingen: linksboven Caravaggio’s Jongen met de fruitmand, rechtsboven Bernini’s beeld van Pauline Bonaparte

Ga mee op reis naar Rome

10 dagenvanaf€ 1545p.p.