De historische stad Osimo in Le Marche

Feestelijk zijn ze altijd, de zondagen in Italië. Het wekelijkse moment dat het hele land er stijlvol aangekleed met familie en vrienden op uit trekt naar de mooiste picknicks of de beste stranden. De grote ontdekkingstocht naar een onbekend stukje Italië. Dit keer: Osimo in Le Marche.

Mijn eerste kennismaking met de stad Osimo was zo’n 16 jaar terug tijdens een weekje aan de Riviera del Conero. Na die tijd ben ik er nog een aantal keer terug geweest, ook omdat de stad qua tijdstip op de dag ongeveer op de juiste lunchplek ligt als je van Noord-Italië doorreist naar Puglia of terug vanuit het zuiden op weg bent naar een overnachtingsplek rond de Noord-Italiaanse meren. Nu is de Autogrill al beter lunchen dan het gemiddelde Nederlandse tankstation, maar toch geef ik er altijd de voorkeur aan in een leuk stadje de maaltijd te gebruiken. Osimo is daarvoor een ideale locatie, want vanaf de uscita Ancona-Sud rijd je in minder dan tien minuten vanaf de snelweg de oude binnenstad van Osimo in.

Rijke historie

De stad ligt relatief hoog op een heuvel met enerzijds uitzicht op de Monte Conero en de kust richting het bedevaartsoord Loreto, anderzijds kijk je vanaf de flanken van de binnenstad ver over de Marken heen. Bij helder weer kun je vanaf de promenade ook zo maar de Gran Sasso d’Italia zien liggen. Binnen de oude verdedigingswerken bevindt zich echter een schitterende stad met een rijke en inmiddels ruim 3000 jaar oude historie. Een geschiedenis die ook nog eens doorspekt is van legendes en symbolen. Onderweg op de A14, de autostrada die je van Bologna naar Bari brengt, is het daarom beslist eens leuk om Osimo tijdens een tussenstop te ontdekken. Hoewel de stad de meeste reisgidsen van Le Marche niet haalt, zijn er vanwege het authentieke centrum, de historische palazzi en een paar fraaie pleinen genoeg aanknopingspunten voor een zondagse ontdekking.

Glooiende velden

De huidige gemeente Osimo heeft zo’n 35.000 inwoners en ligt mooi gedrapeerd over een heuvel in het lappendeken van glooiende velden tussen het westelijke berggebied en de oostelijke kuststrook van Le Marche. Ooit hebben de Grieken Osimo na een teken van God gesticht. Later woonden hier de Piceni en de Romeinen. In de 20^e eeuw schreef de stad geschiedenis met de ‘Verdragen van Osimo’ die hier tussen de Socialistische Federatieve Republiek Joegoslavië en de Republiek Italië werden getekend. Deze omstreden verdragen leggen de definitieve grens ten zuiden van Trieste en een betere economische samenwerking tussen het westerse Italië en het communistische Joegoslavië vast.

Machthebber

Osimo heeft vanwege zijn voorname uitstraling de setting voor diplomatiek overleg en ligt zo’n 25 kilometer landinwaarts bij de Adriatische havenstad Ancona. De zee ligt hier verscholen achter het natuurpark van de Monte Conero, een van de weinige stukken bergachtige kust van deze regio. Lang geleden kwam het water dichterbij, want waar nu de stad Ancona ligt was vroeger de zeehaven die aan Osimo toebehoorde. Tegenwoordig is Ancona vanwege haar belangrijke haven de hoofdstad van de regio, maar dat was 3000 jaar geleden een heel ander verhaal. Toen was Osimo het economische centrum van dit gebied en eveneens de machthebber die andere nederzettingen volledig controleerde.

Nauwelijks toeristen

Aan die traditie van macht heeft Osimo zijn voor zo’n relatief kleine stad rijke hoeveelheid overblijfselen te danken. En toch is deze città marchigiana vanuit toeristisch oogpunt nog altijd een goed bewaard geheim. Op een verdwaalde toerist na die het met de drukte in het nabij gelegen Sirolo helemaal gehad heeft en op zoek gaat naar het echte Italië, kom je in Osimo eigenlijk alleen lokale inwoners tegen. Ook in de reisgidsen wordt meestal geen woord vuil gemaakt aan deze op 265 meter hoogte gelegen stad en die relatieve onbekendheid maakt het juist een heerlijke bestemming voor een avondwandeling, diner of overnachting. Maar ook als lunchlocatie ligt Osimo vanwege de korte afstand tot de autostrada gunstig en als je één of meerdere dagen over hebt op weg naar de Abruzzo of Puglia dan is het ook niet verkeerd juist in Osimo een hotel te zoeken. Bijkomend voordeel is dat het hier in de hete zomer vaak verkoelend waait, hoge bomen vangen immers veel wind.

Lokale producten

Het sprankelende middelpunt van het centro storico van Osimo is het Piazza Boccolino. Dit is het plein voor het stadhuis bij de stedelijke klokkentoren. Het is ook de plek waar de Osimani, de inwoners van Osimo, aan het begin van de avond samenkomen voor een gesprek met vrienden of het maken van de dagelijkse passeggiata. Voor de liefhebbers van streekproducten is het goed om te weten dat op deze centrale piazza elke donderdag de weekmarkt plaatsvindt. Prodotti del territorio e gastronomia zijn een belangrijk onderdeel van dit wekelijkse handelsfestijn, dus op zoek naar lokale producten kun je hier je hart ophalen. Dat geldt ook als je interesse hebt in lokale lederwaren of hippe schoenen. Ook die vind je op deze mercato settimanale in grote getale.

Spectaculair uitzichtpunt

Midden op het plein staat als een prachtig sieraad de Fontana della Pupa en aan de zijkant van het stadsplein zie je het stadhuis met de fraaie dertiende eeuwse klokkentoren. Het gemeentelijke centrum zelf is van recentere datum en gebouwd tussen de 16^e en 19^e eeuw. Opgravingen hebben overigens laten zien dat ook de historie van het stadhuis terug gaat tot in de Romeinse tijd. Eén van de andere belangrijke attracties van Osimo is het ongekend spectaculaire uitzicht op het platteland van Le Marche. Vanuit het centro storico kijk je eigenlijk over de gehele regio uit. Bij mooi helder weer kun je aan de westkant van het centrum kijken van het gebied tussen de rotsen van San Leo  en San Marino aan je rechterzijde tot de Gran Sasso met de Corno Grande en de Majella-bergen achter Pescara aan je linkerzijde. Daartussenin ligt een prachtig patchwork van landerijen en paesi marchigiani met op de achtergrond de bergen van het ski-gebied van Bolognola en de Monti Sibilini in Umbrië. De Osimani zelf spreken dan ook van het balkon van de stad en het mooiste panorama tref je aan op het Terrazzo Via Giulia bij de Piazza Nuova-tuinen.  

Verleider van het kwaad 

Deze Piazza Nuova-tuinen liggen op een steenworp afstand van de kathedraal van Osimo, een andere relevante bezienswaardigheid van de stad. De huidige San Leopardo kathedraal is aan het Piazza del Duomo gelegen en tussen de 12^e en 14^e eeuw gebouwd. Het gebouw stamt zo uit de periode dat de romaanse bouwkunst steeds meer gotische invloeden kreeg en dat zie je terug in de bouwstijl van deze toch wat plompe kathedraal. Eerder stonden op dezelfde plaats een vroege kerk en daarvoor een Romeinse tempel. Zo is de basis van dit gotisch-romaanse bouwwerk al zo’n tweeduizend jaar oud. Vanwege de lange historie en de diversiteit aan bouwstijlen is de kerk kunsthistorisch zonder twijfel interessant. Ook de toegangsdeuren tot de kerk zijn trouwens een precieze blik waard. Mastro Filippo ontwierp deze bijzondere deuren. De linker staat bekend als de paradijsdeur, toen alles nog goed was, en de tweede als de slangendeur, de verleider van het kwaad die de wereld in problemen bracht. Filippo beeldt daarmee links het goede en rechts het kwade uit. De vraag die de Osimani zich dan ook dienen te stellen is door welke deur ze de belangrijkste kerk van de stad willen betreden.

Raadselachtige versieringen

Ook in de rest van deze bisschopszetel kom je veel gebeeldhouwde symboliek tegen. Ook raadselachtig is het kruisbeeld van de vrouwelijke Christus in de kerk. Een symbool waarmee de opvatting dat Christus een gender neutrale persoon zou zijn visueel kracht wordt bijgezet. Van veel andere mystieke versieringen in de kerk is de symboliek overigens lang niet altijd bekend. De 12^e eeuwse doopkapel die zich vlak naast de kathedraal bevindt, beschikt over bijzondere 19^e eeuwse plafondschilderingen van de kunstenaar Antonio Sarti en moet je daarom zeker meenemen tijdens je bezoek aan dit gedeelte van het centrum. 

Traditioneel eten 

Terug naar het echte centro storico van Osimo, want dat is vanwege allerlei winkels en restaurants om wereldse redenen minstens zo interessant. Zo koop (en proef) je bij ‘Tavernetta del Corso’ de echte prodotti tipici. Net zoals de meeste winkels vind je ‘Tavernetta’ aan de lange rechte hoofdstraat door het hart van de binnenstad, de Corso Giuseppe Mazzini. Restaurants daarentegen zijn verspreid door het hele centro storico. Er is keuze genoeg en de meeste restaurants zijn ook nog eens goed betaalbaar. Enkele voorbeelden van etablissementen die echte Italiaanse gerechten serveren zijn ‘Osteria Moderna’ aan de Via Macelli en ‘Osteria Dell’Arco Vecchio’ aan de Via Oppia. Beide restaurants zijn een prima keuze voor wie traditioneel Italiaans wil eten. Opvallend is dat Osimo ook diverse restaurants met buitenlandse keukens in de aanbieding heeft, dat zie je niet overal op het platteland van Italië. Ook aan pizzeria’s is geen gebrek in het oude stadscentrum. Wel is “Pizza in…Osimo” aan de Via Cesari Zonocrate naar men zegt de beste pizzabakker van de stad. Het zal de uitbater ongetwijfeld aanzien geven binnen de eeuwenoude muren van Osimo. Aan het begin van de Corso Giuseppe Mazzini aan de rand van het Piazza Boccolino zijn dan nog een paar leuke terrassen waar je terecht kunt voor een snelle lunch of aperitivo. Het uitzicht op het historische stadhuis en de levendigheid van het centrale piazza maken dat je hier op de eerste rij zit om het dagelijks leven van Osimo te kunnen gadeslaan.

Hoofdloze beelden 
Overigens leuk om te weten dat het stratenplan van Osimo nog steeds de Romeinse plattegrond van zo’n tweeduizend jaar geleden volgt. Pleinen zijn vierkant en straten lopen meestal recht met daartussen vierkante blokken vol palazzi. Daarbij heeft onderzoek aangetoond dat zowel de kathedraal als het stadhuis gebouwd zijn op plaatsen waar in de Romeinse tijd ook al publieke gebouwen stonden. Tweeduizend jaar terug in de tijd van de Romeinen was Osimo niet het rustige provinciestadje van nu, maar was het een zeer belangrijke stad in dit deel van Le Marche. Osimo lag halverwege Rome en Rimini en controleerde niet alleen de handel op zee, maar was ook de stad die de lakens in het binnenland uitdeelde. Pas na de middeleeuwen werd de stad minder dominant door de opkomst van steden als Ancona en Urbino. Vandaag de dag is Osimo vooral een heerlijke verblijfplaats waarin je kunt dwalen langs oude gebouwen met daaraan verbonden allerlei raadselachtige anekdotes en eeuwenoude tradities. Zo vind je aan het Piazza del Comune bijvoorbeeld het Lapidarium. Een gebouw dat ook bol staat van de symboliek. Van de stenen die pelgrims op hun bedevaartstocht mee terug hebben genomen, tot een bloem met zes bloemblaadjes en het machtige wapenschild van Osimo met het fort en de twee leeuwen in de gevel. In het Lapidarium vind je ook een collectie hoofdloze beelden, de zogenaamde ‘Senza Testa’s’. Vroeger was het namelijk de gewoonte om pas het hoofd op een beeld te zetten als het verkocht was. Geen gezicht zonder betaling.

Nog meer prachtige plekken

Toen er veel onverkochte beelden over waren heeft men besloten deze left-overs een plek in het Lapidarium te geven. Tegenwoordig biedt dit feest der hoofdlozen weliswaar een vreemde aanblik, maar herinnert het in de eerste plaats aan deze bijzondere traditie uit het verleden. Ook buiten de stad in de directe omgeving van Osimo is genoeg te zien. Het bedevaartsoord Loreto ligt dichtbij en is gebouwd rond het vanuit Palestina getransporteerde huis van Maria. Bij het houten huis in de basiliek valt te lezen dat de Paus in staat voor de echtheid van de overgebrachte woning. De Riviera del Conero ligt op 20 kilometer afstand en biedt dag na dag zon, zee en strand. Vooral het haventje van Portonovo met zijn eeuwenoude kerkje Santa Maria di Portonovo op de rotsen is een heel fijne plek aan zee. Tot slot is het kasteel van Offagna een bezoek waard. Ook dit kasteel biedt een fraai panorama op Le Marche en laat je vanuit de dikke kasteelmuren zien dat het verderop gelegen Osimo echt vraagt om een ontdekking.

BEKIJK OOK:

Wil je automatisch op de hoogte blijven van de leukste tips en laatste nieuwtjes uit Italië? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!