Terug naar overzicht

Assisi, reizen in de voetsporen van de heilige Franciscus

De heilige Franciscus van Assisi was zijn tijd ver vooruit. Als minimalist avant la lettre leefde hij met zo min mogelijk bezittingen, had hij een groot respect voor de natuur én een reislustige inborst. Altijd op zoek naar de mooiste plekken kamde hij heel Umbrië uit. Wij reisden hem achterna.

We staan op het hoogste punt van de Monte Subasio, met een schitterend uitzicht over heel Umbrië. Behalve Vincenzo is er in de wijde omtrek niemand te bekennen. Al snel raken we aan de praat. ‘Ik kom hier graag, tussen april en oktober stikt het van de funghi.’ In zijn hand heeft hij een rieten mand, op de bodem liggen allerlei verschillende soorten. De een wit en groot, de ander gedrongen en grijzig. ‘Dit uitzicht geeft me altijd weer nieuwe energie.’ Om ons heen grazen wilde paarden. In de verte prijkt de Monte Vettore, met haar 2476 meter de hoogste piek van de omgeving.

Monte Subasio

De 84-jarige Vincenzo is niet de enige die graag voet zet op de Monte Subasio, de 1290 meter hoge berg waar de stad Assisi tegenaan gebouwd werd. Sinds jaar en dag is dit een geliefde plek. Ook Franciscus van Assisi, die in 1226 stierf en twee jaar daarna heilig werd verklaard, zette regelmatig voet op deze berg. Sterker: de olijfbomen op lagergelegen hellingen, de dichte bossen op de hogere delen en de weidse vlakten op de top zouden de jonge Franciscus zijn groot respect voor de natuur hebben bijgebracht. Regelmatig struinde hij er dagenlang rond, wat hem de bijnaam heilige globetrotter opleverde.

Wie was Franciscus van Assisi ook alweer?

Voor iedereen bij wie niet meteen een belletje gaat rinkelen: Franciscus werd, in luxe, geboren in Assisi, rond 1182. Nadat hij al zijn bezit had weggegeven begon hij zijn boodschap te verspreiden: liefde voor de Schepper, mens en natuur. Met dieren had hij een bijzondere band: hij zou zelfs met ze hebben kunnen praten. 4 oktober is daarom dierendag én de gedenkdag van deze heilige. Hij kende veel volgelingen en zijn eigen (nog altijd bestaande) kloosterorde: de Franciscanen. Umbrië krijgt niet voor niets regelmatig de bijnaam: Franciscanië. In dit stukje Italië vind je op iedere straathoek wel een verwijzing naar deze bijzondere historische figuur. Overigens: de huidige paus (paus Franciscus) vernoemde zich ook naar Franciscus van Assisi.

Piepkleine ramen

Ook wij verlaten daarna de Monte Subasio en gaan via een lange kronkelweg (met de nodige kuilen) terug naar beneden. Onderweg passeren we Eremo delle Carceri, een prachtig klooster gebouwd in een dicht bos. Al sinds de tiende eeuw in gebruik, destijds nog in handen van de benedictijnen van San Benedetto. De ochtendzon staat nog laag, en valt in dunne streepjes door dichte bomen naar beneden. We wandelen de brug over die naar het klooster leidt waar Franciscus en zijn volgelingen zich lieten opsluiten om zich aan meditatie en het gebed te wijden. Carcere is het Italiaanse woord voor “gevangenis”, vandaar ook de naam Eremo delle Carceri: kluizenarij van de gevangenen. Nu is dat nog maar moeilijk voor te stellen: de ramen en deuren van het klooster zijn píepklein. Een gedeelte van het klooster moeten wij bijna kruipend door. Destijds waren dit soort kleine ruimtes een deugd omdat ze symbool stonden voor nederigheid en armoede, zo lees ik later in het gidsje dat ik mee heb in mijn rugzak.

Bosco di San Francesco

’s Middags komen we aan in het Bosco di San Francesco, een beschermd natuurgebied van 64 hectare dat tien jaar geleden gecreëerd door is FAI (een organisatie die zich inzet om Italiaans erfgoed te beschermen) om Franciscus en zijn grote liefde voor natuur te eren. We wandelen langs de rivierbedding van de Tescio. Iets verderop staat een bos olijfbomen, in de vorm van drie cirkels. Het blijkt het Terzo paradiso (oftewel: derde paradijs) te zijn, een kunstwerk van de hedendaagse kunstenaar Michelangelo Pistoletto. ‘De verschillende cirkels olijfbomen moeten drie werelden uitbeelden: de natuurlijke wereld, de wereld waarin de mens de natuur verwoest heeft en de derde, paradijselijke wereld waarin mens en natuur vreedzaam samenleven,’ zo licht Pistoletto toe op een tekstbord dat ernaast staat.

In Assisi

Aan het begin van de avond zetten we koers naar Assisi, een stad die we natuurlijk niet kunnen overslaan als we de voetsporen van Franciscus volgen. Via de Porta San Giacomo, een van de acht goed bewaard gebleven middeleeuwse poorten, lopen we de stad binnen. Door deze poort keerde Franciscus na een bezoek aan Florence in zijn geboorteplaats terug. Een kleine honderd meter verder doemt in vol ornaat de Basilica di San Francesco op, die bijna lijkt te zweven in het zachte avondzonnetje.

Werelderfgoed

De San Francesco-kerk, die op de werelderfgoedlijst staat, herbergt het graf van Franciscus en bestaat uit twee delen: een onder- en een bovenkerk. Twee jaar na zijn dood werd begonnen met de bouw van beide delen. In 1997 richtte een aardbeving grote schade aan, het dak stortte in en veel fresco’s (van onder andere Giotto en Lorenzetti) werden verwoest. Gelukkig kon veel weer worden gerestaureerd. Omdat Franciscus hier begraven ligt, is deze kerk (niet voor niets zetelt het gebouw als een koning op zijn troon op een Umbrische heuveltop) uitgegroeid tot een belangrijk bedevaartsoord.

Amfitheater

Via allerlei kleine straatjes (zoals Via Fontebella en Via Pennacchi), waar het een stuk minder toeristisch is dan in de rest van Assisi, stuiten we op een oud Amfitheater. Vroeger werden hier gladiatorengevechten gehouden en besloeg dit theater bijna 7000 vierkante meter, vandaag de dag is daarvan nog tien procent over. In plaats van gladiatorengevechten vinden hier nu vooral discussies tussen oude buurtbewoners plaats, die vanaf een plastic stoel de gebeurtenissen in de stad bekritiseren.

Slowfood
Om onze historische dag te bezegelen zetten we koers naar het Slow Food-restaurant van agriturismo La Malvarina, waar we gerechten kunnen proeven uit Franciscus’ tijd. ‘Ik kook het liefst middeleeuwse gerechten,’ zegt kokkin Patrizia terwijl ze een collectie stokoude kookboeken uitstalt op een tafel die gedekt is met wit linnen. Aan de muren hangt een indrukwekkende collectie ouderwets kookgerei. Van gigantische pannen tot roestige oogstmessen. ‘Graag maak ik bijvoorbeeld Gallina ubriaca (dronken hoen, bereid met rode wijn), of ambrogino di pollo (kip met nootmuskaat, dadels, pruimen). Ik vind het geweldig om mensen met klassieke gerechten bekend te maken met de rijke historie van ons land.’ Wij proeven de Gallina ubriaca en zijn vrijwel meteen om. Blijkbaar hadden Italianen duizenden jaren geleden ook al gevoel voor smaak en kwaliteit.

Gids

Overnachten en eten
Agriturismo La Malvarina
In een overwegend traditioneel land als Italië vliegt de term authentiek je om de oren. Maar voor argriturismo La Malvarina is deze term pas echt op zijn plaats. De familie Fabrizi runt hier al jaren kamers en een toprestaurant. Ze hebben paarden, honden en een gigantisch stuk land met olijfbomen (en uiteraard hun eigen olijfolie). Vader en zoons geven je met veel plezier de allerbeste tips voor wandelingen in de natuur, of leuke adresjes in Assisi. malvarina.it

L’osteria del Mulino
Midden in het Bosco di Francesco vind je deze leuke osteria. Op het terras zit je heerlijk rustig, af en toe stapt er een kip voorbij. De gerechten zijn vers en lokaal. facebook.com

Dit zijn hun beste tips voor Assisi:
1. Voor de beste prodotti tipici ga je naar Le delizie del Subasio en Bottega del Buongustaio. Piaggia di Porta S. Pietro 7 & Via S. Gabriele dell’Addolorata 17
2. Een goed en betaalbaar bordje pasta eet je bij trattoria Da Erminio. Via Montecavallo 19/a, facebook.com
3. Prima pizza wordt geserveerd bij pizzeria Da Andrea. Via S. Rufino 26, facebook.com

Zeker doen
In Umbrië kun je fantastisch wandelen. Op de top van de Monte Subasio (waar je je auto kunt parkeren) beginnen prachtige, bewegwijzerde wandelroutes. Zo loop je vanaf hier in 2,5 uur naar Spello en in een klein uurtje naar Fonte Bregno. Wie het echt serieus wil aanpakken loopt de Via di Francesco: een wandelroute van Florence, via Assisi naar Rome. Deze bijna 600 kilometerlange tocht voert je letterlijk in de voetsporen van Franciscus. Verder wil je deze 10 plekken zeker zien als je op vakantie naar Umbrië gaat.

Tekst: Inger van der Ree. Beeld: Sofie Delauw

Reis mee en ontdek Toscane met de trein

"*" geeft vereiste velden aan