De schoonheid van verlaten palazzi
De Belgische fotograaf Reginald van de Velde struint heel Italië af op zoek naar de mooiste verlaten palazzi, vergeten ziekenhuizen en verwilderde hotels. ‘De eerste indrukken van zo’n pand waar jaren niemand is geweest, dat is heel bijzonder en fragiel.’
In de buurt van zijn ouderlijk huis waar de Belgische fotograaf Reginald van de Velde opgroeide stonden enkele kastelen, van God en iedereen verlaten. ‘Ik vond dat als tiener fascinerend. Wat was hier gebeurd? Welke herinneringen, die niet de mijne waren, trof ik hier aan? Hoe mooi moest het daar binnen geweest zijn?’ vertelt hij. ‘Waar veel jongens van mijn leeftijd bezig waren met het vernielen van dit soort plekken – vuurtje stoken, raampjes intikken; je kent het wel – wilde ik deze plekken juist beschermen.’
Urban Explorers
Als puber kroop hij op zijn knieën door de openstaande raampjes naar binnen, met zijn analoge camera in de aanslag. ‘Ik werd direct bevangen door de schoonheid van zo’n plek. De eerste indrukken van zo’n pand waar jaren niemand is geweest, dat is zo bijzonder en fragiel. Ik wilde voorkomen dat het zou verdwijnen: vaak deed ik mijn best zo’n gebouw na mijn komst hermetisch af te sluiten, daarvoor had ik een systeem bedacht met een balk aan een touwtje. Zodra ik de deur achter me dichttrok werd die van binnenuit geblokkeerd.’ Jaren later – als hij nog steeds zo vaak mogelijk een verlaten gebouw betreedt met zijn, inmiddels digitale, camera in de aanslag – ontdekt hij dat er een naam is voor wat hij van kinds af aan al zo graag doet.
Sterker: er blijkt een hele online beweging te zijn, Urban Explorers, of kortweg: Urbex, waarvan de leden constant op zoek zijn naar de mooiste verlaten, vergeten en verwilderde locaties. En wat blijkt? Italië is momenteel een van de meest populaire landen. Onder andere vanwege de verlaten sanatoriums in de Noord-Italiaanse Alpen, centra waar in de eerste helft van de twintigste eeuw tbc-patiënten naartoe werden gestuurd om aan te sterken in de gezonde berglucht. Maar ook omwille van de vele leegstaande industriële panden die al jaren niet meer worden gebruikt. ‘In welk land vind je verlaten elektriciteitscentrales met een visgraat parketvloer en de meest indrukwekkende fresco’s aan het plafond? En dan heb ik de vele vervallen thermencomplexen, stokoude begraafplaatsen en palazzi uit vervlogen tijden nog niet eens genoemd. Ze zijn allemaal zó gedetailleerd gedecoreerd met fresco’s en marmer – het is soms gewoon niet te geloven. Waar je ook kijkt zie je wenteltrappen, geheimzinnige gangen en verborgen deurtjes.’
‘In welk land vind je verlaten elektriciteitscentrales met een visgraat parketvloer en
de meest indrukwekkende fresco’s aan het plafond?’
Deze ruimte in een neoclassicistische villa uit de achttiende eeuw deed dienst als dakraam, dat licht moest werpen op het ondergelegen trappenhuis. Het hekwerk voorkwam dat iemand door het glas zou vallen.
Half ingestorte daken
Regelmatig reist Van de Velde dan ook vanuit België naar de Laars, op zoek naar de meest bijzondere vergeten gebouwen. Het zoeken naar plekken, die ook binnen de community nog niet bekend zijn, is een sport. ‘Ik doe voor ik op reis ga al veel research: regelmatig zit ik uren te scrollen in de satelliet-functie van Google Maps.’ Als een tuin sterk verwilderd is, of een dak half is ingestort, wordt het interessant. ‘Onlangs heb ik nog een geweldig thermencomplex in de buurt van Genua bezocht dat ik vanuit huis op deze manier had ontdekt.’
Hij heeft nog een truc, namelijk de VPN-locatie op zijn pc op Italië zetten en via google.it zoeken op Italiaanse trefwoorden, zoals villa abbandonata (verlaten villa). ‘Door die andere VPN-instelling hou je Google in feite voor de gek: ze denkt dat je een Italiaan bent die zoekt naar regio-specifieke informatie voor Italianen, dat leidt tot heel andere suggesties dan er voor een Belg of Nederlander naar boven komen.’
Soms is het makkelijk om op die manier ook iets te achterhalen over de geschiedenis van zo’n verwilderd pand, of over de familie die er eeuwen geleden gewoond heeft. ‘Door echt goed om je heen te kijken vind je vaak wel aanwijzingen. In een familieschild of in een fresco zijn vaak namen verwerkt. Met de trefwoorden villa abbandonata + dorpsnaam + eventueel de familienaam vind ik vaak wel wat historie. Maar soms blijft dat ook één groot raadsel, en op een bepaalde manier intrigeert zo’n plek me misschien juist dan nog meer.’
Het restant van wat ooit een prachtige oranjerie moet zijn geweest. In de herfst en winter werden de citroen- en sinaasappelbomen dit gebouw in gereden, zodat ze de ergste kou overleefden.
Maffia meet-up
Ook ontdekt hij regelmatig nieuwe ville abbandonate ter plekke, als hij door kleine dorpjes, over industrieterreinen of langs bouwplaatsen struint. ‘En soms heb ik er, ondanks dat ik fotograaf ben, ook best moeite mee die beelden te delen. Omdat ik nog altijd wil dat de plekken intact blijven en hoe meer mensen ze bezoeken, hoe kleiner die kans wordt. Als ik ze eenmaal op mijn Instagram-pagina post, weten veel Urbexers de locatie binnen no time op te snorren.’
Dat ter plekke zoeken naar nieuwe locaties loopt overigens niet altijd even soepel. ‘Op Sicilië bijvoorbeeld sloeg ik, ergens in de buurt van Corleone, kriskras wat kleine straatjes in waar veel half ingestorte panden met vuile, stoffige ramen stonden. Na een paar gangetjes doorgelopen te zijn, stond ik ineens midden in een groep van zo’n dertig mannen die daar, zo leek het althans, een geheime vergadering aan het houden waren. Zodra ze me opmerkten gebaarden ze dat ik weg moest wezen. Ik schrok me kapot en maakte direct rechtsomkeert. Achteraf denk ik dat ik toen op een maffia-meeting ben gestuit.’ Ook in de havens van Venetië werd het één keer behoorlijk spannend. ‘Samen met een collega-fotograaf was ik onder een hek van een verlaten industrieterrein doorgekropen. Terwijl we in de richting van een loods liepen, werden we ineens ingesloten door een groepje mannen die steeds dichterbij kwamen. Ik ben nog nooit zo snel terug naar mijn auto gerend.’
Los van zulke incidenten, die Van de Velde ‘part of the job’ noemt, voelt hij zich doorgaans behoorlijk veilig als hij een verlaten gebouw betreedt. Wel geeft hij altijd de voorkeur aan de plek samen met minimaal één bekende te bezoeken. ‘Sinds 2014 is dat mijn vriendin, die ook urbex fotografeert. Ik ben weleens vast komen te zitten in een kamer nadat de deur, die aan mijn kant geen klink had, dicht waaide. Sindsdien weet ik: het is erg prettig als je dan om hulp kunt roepen en iemand je ook daadwerkelijk hoort.’
‘Dat kan kruipend via een kelderluik zijn, of klimmend via een openstaand raampje op de eerste verdieping, of ik maak een opstelling met materiaal dat ik in de tuin vind om hoger in het pand via een balkon naar binnen te kunnen’
Links: een voormalig badhuis voor Toscaanse monniken. De eerste vermelding van het bestaan (en gebruik) van thermische bronnen op deze plek dateert uit de dertiende eeuw. Rechts: in deze villa uit 1630 verbleven in de loop der eeuwen allerlei diplomaten, schrijvers en politici. Dit was de salon waar regelmatig concerten gegeven werden, stel je eens voor hoe het geweest moet zijn om onder dit plafond naar een vioolconcert te luisteren.
Overnachten in een weverij
In zijn jongere jaren, toen hij vaak met een hele vriendengroep langs verschillende verlaten villa’s in Europa reisde, overnachtte hij zelfs regelmatig op zo’n verlaten locatie. ‘Ik herinner me een weverij, ergens langs de Adriatische kustlijn, die al een decennium dicht was. Al het materiaal stond er nog: de paspoppen, de stoffen, de naaimachines; het was haast apocalyptisch. In het naastgelegen huisje van de conciërge hebben we overnacht. Dat leek wel bevroren in de tijd; er stond nog een tv, de bedden waren opgemaakt en in de lades lag nog bestek. Echt goed slaap je natuurlijk niet, bij ieder geluidje schiet je wakker. Maar het allereerste ochtendlicht waarmee je dan foto’s kunt schieten is magisch.’
Zomaar een gebouw binnenstappen, ook al is het al tientallen jaren verlaten, mag natuurlijk niet. ‘Soms vraag ik vooraf per mail toestemming aan de gemeente of de burgemeester, maar ik heb letterlijk nog nooit een reactie op zo’n verzoekje ontvangen. Wel krijg ik soms een bericht van iemand die het pand heeft overgekocht met de vraag of ze mijn foto’s mogen hebben als herinnering, voordat ze het gaan verbouwen.’ Binnenkomen op zo’n vergeten plek vergt dus enige inventiviteit van de fotograaf. ‘Dat kan kruipend via een kelderluik zijn, of klimmend via een openstaand raampje op de eerste verdieping, of ik maak een opstelling met materiaal dat ik in de tuin vind om hoger in het pand via een balkon naar binnen te kunnen. Binnen de community geldt: gebruik geen geweld, forceer niks, neem niets mee en laat het achter alsof je er niet geweest bent.’
Met respect
Over hoe lang een gebouw verlaten moet zijn, kunnen de opvattingen van de urbex-fotografen nog weleens verschillen. ‘Er zijn fotografen die ergens al naar binnen gaan als het een maandje leegstaat. Dan is de stroom nog aangesloten, en staat de televisie bij wijze van spreken nog aan. Ik vind dat respectloos. Ik weet bijvoorbeeld een pand in Duitsland waarvan de vrouw nog leefde maar in een bejaardentehuis zat. Haar kinderen hadden simpelweg nog geen tijd gehad het op te ruimen en te verkopen, daar naar binnengaan geeft mij een heel naar gevoel. Bovendien: voor mij zit de schoonheid van deze fotografie in afpellende verf, een halfvergaan fresco, een glas vol stof, oftewel: het verval en het verstrijken van de
Meer zien?
Volg Reginald van de Velde op Instagram: instagram.com/suspiciousminds/
- Author: Redactie
- Posted: februari 9, 2024