Het absurdste #metoo-verhaal uit de Romeinse geschiedenis

Een deel van onze redactie is verplaatst naar Rome. En met dat deel bedoel ik mezelf. Ik ben de gelukkige die volop mag meedraaien in het Italiaanse leven. Wat ik daar allemaal tegenkom, lees je hier. Vandaag: een stukje Romeinse geschiedenis dat ook vandaag de dag nog actueel is.

Terwijl de discussie over #metoo ergens achter in mijn hersenpan een plekje zocht, friste de speech van Oprah tijdens de Golden Globes mijn geheugen weer even op. En begrijp me niet verkeerd, aandacht voor dit probleem juich ik ten zeerste toe. Want hoe anders ging dat vroeger? Pas eind vorige eeuw kwamen de zedendelicten binnen de Katholieke Kerk naar boven en het duurde nog decennia voordat de beerput in andere sectoren werd opengetrokken. Ik krijg de rillingen van die machteloosheid die zoveel mannen en vrouwen moeten hebben gevoeld – en nog steeds ondervinden.

In Rome heeft dit gevoel al sinds jaar en dag een gezicht: namelijk dat van Beatrice Cenci. Zij speelt de hoofdrol in een van de meest absurde #metoo-verhalen uit de Romeinse geschiedenis. Beatrice werd geboren in 1577 als dochter van Francesco Cenci, die tot de rijkste mannen van Rome behoorde. Hij was dan wel welvarend, erg geliefd was hij zeker niet. Al vanaf jonge leeftijd toonde hij gewelddadig gedrag en meerdere malen stond hij voor het gerecht vanwege zijn wrede en ellendige karakter. Steeds weer moest hij zichzelf vrijkopen voor het pauselijk gerecht, wat telkens een hap uit zijn vermogen was. Een van zijn beruchtste rechtszaken betrof de verdenking van sodomie (homoseksualiteit), een enorme zonde in die tijd waarop de doodstraf stond. Maar na drie maanden cel  ̶  en nog een rib uit zijn lijf  ̶  stond Francesco weer op straat.

Zij speelt de hoofdrol in een van de meest absurde #metoo-verhalen uit de Romeinse geschiedenis

De mensen die het dichtst bij hem stonden, hadden het meest van hem te lijden. Francesco terroriseerde het leven van Beatrice, haar zus, broers en stiefmoeder. De jonge Beatrice smeekte de paus om hulp, maar die gaf amper gehoor. En zo had de rijke tiran vrij spel. Hij mishandelde zijn familieleden op brute wijze  ̶  hij liet zelfs zijn twee zoons vermoorden  ̶  en misbruikte de arme Beatrice. Alsof dat nog niet erg genoeg was, besloot Francesco zijn dochter op te sluiten. De reden? De bruidsschat van zijn andere dochter was dermate hoog geweest, dat hij er geen zin meer in had om nogmaals zoveel geld neer te tellen. Samen met haar stiefmoeder Lucrezia werd ze twee jaar lang vastgehouden in een kasteel een paar uur buiten Rome.

Na een jeugd vol bittere ellende smeedde Beatrice samen met haar broertje Bernardo, stiefmoeder Lucrezia en twee handlangers een plan om een einde te maken aan de onderdrukking van Francesco. En daar was maar één oplossing voor: moord. Na twee mislukte pogingen, waaronder een vergiftiging, werd Francesco eindelijk op een ochtend dood aangetroffen, met een grote spijker in zijn hoofd. Een lang en ingewikkeld rechtsproces volgde. Zo’n gruwelijke dood kon alleen een vrouw bedenken, was de aanname (!). Het vermoeden viel als eerst op Lucrezia en niet veel later vielen ook de namen van Beatrice, Bernardo en hun handlangers. Een jaar lang werden ze gefolterd om een bekentenis los te krijgen, door bijvoorbeeld de armen uit de kom te rukken. Die schulderkenning kregen de wetsdienaren van de moedige Beatrice nooit, maar het bewijs was volgens hen onomstotelijk. Mede door de bekentenissen van hun handlangers. Op het schavot zouden ze hun laatste adem uitblazen.

Zo’n gruwelijke dood kon alleen een vrouw bedenken, was de aanname

Vanuit het volk kwam luid protest: dit was een rechtvaardige misdaad tegen een onmens! Paus Clemens VIII kende echter geen genade: dit was vadermoord en de enige straf hiervoor is executie. Op 11 september 1599 werden Beatrice en Lucrezia onthoofd. Een van hun handlangers stierf ten gevolge van de martelingen tijdens het verhoor, de ander werd vermoord door een vriend van Francesco. Alleen de twaalfjarige Bernardo ontsnapte aan de dood. Hij kreeg gratie, maar diende wel de executie te aanschouwen en alle familiebezittingen aan de Kerk af te staan.

Het is werkelijk een gruwelijk verhaal, dat me zo nu en dan aan het denken zet, met name wanneer de discussie weer oplaait. En ik ben niet de enige, door de eeuwen vonden talloze dichters, schrijvers en kunstenaars inspiratie in dit verhaal. Mede dankzij hen wordt Beatrice vandaag beschouwd als een Romeinse heldin. En gek genoeg is haar verhaal vierhonderd jaar later nog actueel  ̶  zij het in een andere (wraak)vorm. Laten we echter hopen dat de laatste ophef uit Hollywood meer teweeg zal brengen dan die in Rome in 1599. Want nog meer Francesco’s en beschermende types als Clemens, daar hebben we de komende vierhonderd jaar geen zin meer in.

Liselotte

P.S. Een van de bekendste portretten van Beatrice, vermoedelijk geschilderd door Guido Reni, is te zien in het Palazzo Barberini in Rome.