Terug naar overzicht

Stad der stenen: dit is de citygids van grottenstad Matera

Een halve eeuw geleden nog een verlaten grottenstad, in 2019 culturele hoofdstad van Europa. Hoe vond Matera zichzelf opnieuw uit? En waar moet je zijn in de grottenstad?

Op de rand van een ravijn in het diepe zuiden van Italië bungelt een van de oudste steden ter wereld: Matera. In de prehistorie namen de eerste bewoners hier al hun intrek door kloven in de bergen uit te hakken tot diepe grotten. Onder anderen Longobarden, Byzantijnen, Saracenen volgden, hun sporen nalatend in het gebied. Zo werden er uit de harde rotsen complete kerken gehakt die met hun hoge torens fier uitkeken over de groene vallei die Matera omringt.

Leven in grotten

Het leven in de grotten was zwaar, tot halverwege de vorige eeuw woonden grote, Italiaanse gezinnen met hun vee in donkere ruimtes, zonder daglicht, stromend water of hygiëne. Carlo Levi, een beroemde kunstenaar en schrijver die door Mussolini naar Basilicata werd verbannen, beschreef dit in zijn boek Christus kwam niet verder dan Eboli. In 1950 besloot premier Alcide De Gasperi daarop een bezoekje te brengen aan de regio en noemde Matera ‘een nationale schande’. Er werd overgegaan tot volledige evacuatie. De bewoners moesten hun intrek nemen in La Martella – dat iets verderop in no time uit de grond gestampt werd. Matera veranderde in een spookstad.

Jonge generatie

En voor een periode van ruim twintig jaar bleef het dat ook, tot er in de jaren tachtig een prijsvraag uitgeschreven werd over de toekomst van de grottenstad. Wat moest er toch mee gebeuren? Renoveren? Platwalsen? Naar dat laatste had met name de oude generatie wel oren. Veel voormalig bewoners hadden het in eerste instantie vreselijk gevonden hun grotten te moeten verlaten, maar eenmaal verhuisd schaamden zich voor de penibele toestand waarin zij een groot deel van hun leven hadden verkeerd. De jonge generatie zag op zijn beurt juist kansen in deze stad die al eeuwenlang uitkeek over een diep ravijn. In 1986 volgde het antwoord op de vraag die de inwoners van deze zuidelijke regio al jaren bezighield: er werd een wetsvoorstel geïntroduceerd waardoor de grotten weer bewoonbaar werden.

Unesco Werelderfgoedlijst

Pioniers van over de hele wereld namen er hun intrek. De eerste galeries werden geopend, hier en daar kon een voorzichtig glaasje wijn worden besteld en niet veel later konden er toeristen overnachten in een kunstig opgeknapte grot. Een echte boost voor Matera was dat handjevol pioniers nog niet, maar voor het eerst in decennia gebeurde er weer wat in dit stukje prehistorisch Italië. In 1993 volgde een belangrijk moment, toen de stad terechtkwam op de Unesco Werelderfgoedlijst. De eerste echte opzwieper dankt Matera aan Mel Gibson die er in 2004 zijn film Passion of the Christ opnam. Overigens was Gibson niet de eerste die Matera geschikt vond als filmdecor: ook bijvoorbeeld Pier Paolo Pasolini nam hier zijn cult film Il vangelo secondo Matteo op. Toen in 2014 bekend werd dat Matera in 2019 culturele hoofdstad van Europa zou worden en hiervoor onder andere Lecce en Cagliari had verslagen, konden de pioniers hun lol niet op. De stad bleef sindsdien meer en meer mensen aantrekken, vaak ook om haar nooit meer te verlaten.

Hotspot Area 8

Mikaela Bandini bijvoorbeeld werd geboren in Kaapstad maar koos Matera zesentwintig jaar geleden als haar nieuwe thuis. ‘Ik ben dol op wat sommigen ‘l’Italia minore’ noemen, delen van het land waar onverwachte dialecten, landschappen en smaken verborgen zijn.’ Niet zo gek dus dat ze Matera koos als nieuwe thuishaven voor haar marketingbureau. ‘Vier jaar geleden opende ik ook een cocktailcorner in de hoek. In zes maanden tijd verdrievoudigde de kleine cocktailhoek de kantooromzet.’ Sindsdien is de ruimte, die ze tot Area 8 doopte, uitgegroeid tot dé hotspot van Matera, met een theater, een bistro en een stijlvolle leeszaal. Onder anderen Wes Anderson en Joaquin Phoenix schuiven hier wel eens aan. area8.it

Casa Netural

Ook Mariella Stella en Andrea Paoletti, oorspronkelijk afkomstig uit Piemonte, besloten Matera niet meer te verlaten. Met hun bedrijf Case Netural proberen ze de voormalige spookstad te veranderen in een leefbare plek. En dat lukt behoorlijk! Zo faciliteren ze onder andere coworking en coliving, zodat de nieuwe bewoners van Matera de mogelijkheid krijgen elkaar te leren kennen. Ook bieden Marielle en Andrea de Netural Academy, een cursusprogramma waarmee nieuwe locals getraind worden om creatieve ideeën om te zetten in een concreet bedrijfsplan. humancities.eu

Civico 9

In Civico 9, gehuisvest in een typisch Zuid-Italiaans pand, verkopen Iris en Antonello Bellagamba allerlei handgemaakte interieuritems. Lampen, tassen, schilderijen, tafelkleden, mozaïekkunst en keramiek, de Bellagamba’s zitten niet stil. Ze verruilden Rome voor Matera en vieren sindsdien met veel plezier het vakmanschap van deze regio.

Caffè Ridola

Toch zijn er onder de nieuwe sassi-bewoners ook nog enkele diepgewortelde Materani te vinden. De familiegeschiedenis van Enrico, eigenaar van Caffè Ridola, bijvoorbeeld gaat terug tot de jaren veertig, toen zijn opa met een ijskar langs de sassi trok. De kar sneuvelde, maar het ijs dat Enrico leerde maken van zijn opa behield een traditionele bereidingswijze. Overigens is dat niet het enige waarvoor je in de smaakvolle tent van Enrico aan het juiste adres bent. Hier wordt een zoet en hartig ontbijt geserveerd, voor de lunch kun je onder andere proeven van Materaans brood, dat beroemd werd vanwege het zachte hart en de knapperige korst. Ook friselle, salades en quiches verschijnen regelmatig op het menu. En dat alles wordt door Enrico met een grote glimlach geserveerd. ridola.com

Sextantio

Sextantio is een prachtig hotel met bijzondere suites in de grotten. Sommige kamers hebben een fantastisch uitzicht op Parco Naturale della Murgia, het beroemde nationale park in de oude stad. Maar zo’n adembenemend uitzicht heb je niet eens nodig om een bijzondere ervaring te hebben. De kamers zijn een kunstwerk op zich. Ontbijten doe je in de 13e-eeuwse Grotkerk, compleet met lokale producten. Ook voor het diner heeft Sextantio iets bijzonders in petto. Je kunt hier namelijk een speciale privédinerervaring boeken. sextantio.com

Palazzo Del Duca

Palazzo del Duca, een ooit verlaten adellijk huis, is omgetoverd tot een prachtig hotel met chique uitstraling. Met een dramatisch uitzicht over de oude Gravina-kloof en gezellige grotkelders is Palazzo Del Duca een van fijnste verblijven in de oude stenen stad. Het hotel heeft een restaurant, een lekker ontbijt en gezellige cocktailbar. Op het terras kun je genieten van een aperitivo. palazzodelduca.com

Reizen
Vanuit Utrecht is het 1945 kilometer rijden naar Matera, dat komt neer op ruim 19,5 uur rijden. Met het vliegtuig – je kunt vertrekken van onder andere Amsterdam Schiphol en Düsseldorf Weeze en Brussel Zaventem of Brussel Charleroi – reis je naar Bari, vanuit Bari is het een ruim uur rijden naar het centrum van de stad.

Fotografie: Lea Anouchinsky | Tekst: Lea Anouchinsky | Vertaling: Inger van der Ree

8 dagenvanaf€ 760p.p.

Prachtige Fly-drive reis naar klassiek Puglia

We nemen je mee naar witte stranden en culturele dorpjes. In de Zuid-Italiaanse regio Puglia vind je de Italiaanse passie pur sang.

Meer informatie

"*" geeft vereiste velden aan