Terug naar overzicht

Stad der stenen: dit is de citygids van grottenstad Matera

Een halve eeuw geleden nog een verlaten grottenstad, in 2019 culturele hoofdstad van Europa: hoe vond Matera zichzelf opnieuw uit? Vandaag wacht je in de oudste stad van Italië een magisch weekend vol historie, charme en verrassingen. Wij nemen je mee langs de beste trattoria’s, bijzondere winkels en verborgen parels die de stad rijk is.

Op de rand van een ravijn in het diepe zuiden van Italië bungelt een van de oudste steden ter wereld: Matera. In de prehistorie namen de eerste bewoners hier al hun intrek door kloven in de bergen uit te hakken tot diepe grotten. Onder anderen Longobarden, Byzantijnen, Saracenen volgden, hun sporen nalatend in het gebied. Zo werden er uit de harde rotsen complete kerken gehakt die met hun hoge torens fier uitkeken over de groene vallei die Matera omringt.

Leven in grotten

Het leven in de grotten was zwaar, tot halverwege de vorige eeuw woonden grote, Italiaanse gezinnen met hun vee in donkere ruimtes, zonder daglicht, stromend water of hygiëne. Carlo Levi, een beroemde kunstenaar en schrijver die door Mussolini naar Basilicata werd verbannen, beschreef dit in zijn boek Christus kwam niet verder dan Eboli. In 1950 besloot premier Alcide De Gasperi daarop een bezoekje te brengen aan de regio en noemde Matera ‘een nationale schande’. Er werd overgegaan tot volledige evacuatie. De bewoners moesten hun intrek nemen in La Martella – dat iets verderop in no time uit de grond gestampt werd. Matera veranderde in een spookstad.

Jonge generatie

En voor een periode van ruim twintig jaar bleef het dat ook, tot er in de jaren tachtig een prijsvraag uitgeschreven werd over de toekomst van de grottenstad. Wat moest er toch mee gebeuren? Renoveren? Platwalsen? Naar dat laatste had met name de oude generatie wel oren. Veel voormalig bewoners hadden het in eerste instantie vreselijk gevonden hun grotten te moeten verlaten, maar eenmaal verhuisd schaamden zich voor de penibele toestand waarin zij een groot deel van hun leven hadden verkeerd. De jonge generatie zag op zijn beurt juist kansen in deze stad die al eeuwenlang uitkeek over een diep ravijn. In 1986 volgde het antwoord op de vraag die de inwoners van deze zuidelijke regio al jaren bezighield: er werd een wetsvoorstel geïntroduceerd waardoor de grotten weer bewoonbaar werden.

Unesco Werelderfgoedlijst

Pioniers van over de hele wereld namen er hun intrek. De eerste galeries werden geopend, hier en daar kon een voorzichtig glaasje wijn worden besteld en niet veel later konden er toeristen overnachten in een kunstig opgeknapte grot. Een echte boost voor Matera was dat handjevol pioniers nog niet, maar voor het eerst in decennia gebeurde er weer wat in dit stukje prehistorisch Italië. In 1993 volgde een belangrijk moment, toen de stad terechtkwam op de Unesco Werelderfgoedlijst. De eerste echte opzwieper dankt Matera aan Mel Gibson die er in 2004 zijn film Passion of the Christ opnam. Overigens was Gibson niet de eerste die Matera geschikt vond als filmdecor: ook bijvoorbeeld Pier Paolo Pasolini nam hier zijn cult film Il vangelo secondo Matteo op. Toen in 2014 bekend werd dat Matera in 2019 culturele hoofdstad van Europa zou worden en hiervoor onder andere Lecce en Cagliari had verslagen, konden de pioniers hun lol niet op. De stad bleef sindsdien meer en meer mensen aantrekken, vaak ook om haar nooit meer te verlaten.

Zien in Matera

Casa Noha
Wie de geschiedenis van Matera beter wil begrijpen, mag Casa Noha niet overslaan. In deze kleine, interactieve tentoonstelling leer je hoe het leven in de grotwoningen ooit was, en hoe de stad uitgroeide tot het culturele hart dat het nu is. fondoambiente.it

La Palomba
In een verlaten tufsteengroeve net buiten het centrum ligt La Palomba, een bijzonder museum waar hedendaagse kunst versmelt met de ruige rotslandschappen. Sculpturen lijken op natuurlijke wijze op te gaan in de omgeving – een indrukwekkende plek waar kunst en natuur elkaar ontmoeten. Contrada Pedale della Palomba

MUSMA
Het Museo della Scultura Contemporanea di Matera, kortweg MUSMA, toont moderne beeldhouwkunst in grotten die zelf al eeuwen oud zijn. Deze verrassende combinatie levert een gelaagd en krachtig beeld op van Matera’s verleden en heden. musma.it

Grottenkerk
Ten zuiden van de stad vind je de ‘Sixtijnse Kapel van de rotskerken’: de Cripta del Peccato Originale. De 8e-eeuwse fresco’s in deze crypte zijn uniek in Zuid-Italië en vertellen kleurrijke verhalen over zonde en verlossing. Contrada Pietrapenta

Parco della Murgia
Wil je Matera echt goed zien? Trek dan je wandelschoenen aan en maak een hike door het Parco Regionale della Murgia. Vanuit het uitzichtpunt bij Piazza Giovanni kijk je uit over de stad en maak je de mooiste foto’s van de Sassi.

Lokale hotspots en makers

Hotspot Area 8
Mikaela Bandini bijvoorbeeld werd geboren in Kaapstad maar koos Matera zesentwintig jaar geleden als haar nieuwe thuis. ‘Ik ben dol op wat sommigen ‘l’Italia minore’ noemen, delen van het land waar onverwachte dialecten, landschappen en smaken verborgen zijn.’ Niet zo gek dus dat ze Matera koos als nieuwe thuishaven voor haar marketingbureau. ‘Vier jaar geleden opende ik ook een cocktailcorner in de hoek. In zes maanden tijd verdrievoudigde de kleine cocktailhoek de kantooromzet.’ Sindsdien is de ruimte, die ze tot Area 8 doopte, uitgegroeid tot dé hotspot van Matera, met een theater, een bistro en een stijlvolle leeszaal. Onder anderen Wes Anderson en Joaquin Phoenix schuiven hier wel eens aan. area8.it

Casa Netural
Ook Mariella Stella en Andrea Paoletti, oorspronkelijk afkomstig uit Piemonte, besloten Matera niet meer te verlaten. Met hun bedrijf Case Netural proberen ze de voormalige spookstad te veranderen in een leefbare plek. En dat lukt behoorlijk! Zo faciliteren ze onder andere coworking en coliving, zodat de nieuwe bewoners van Matera de mogelijkheid krijgen elkaar te leren kennen. Ook bieden Marielle en Andrea de Netural Academy, een cursusprogramma waarmee nieuwe locals getraind worden om creatieve ideeën om te zetten in een concreet bedrijfsplan. humancities.eu

Civico 9
In Civico 9, gehuisvest in een typisch Zuid-Italiaans pand, verkopen Iris en Antonello Bellagamba allerlei handgemaakte interieuritems. Lampen, tassen, schilderijen, tafelkleden, mozaïekkunst en keramiek, de Bellagamba’s zitten niet stil. Ze verruilden Rome voor Matera en vieren sindsdien met veel plezier het vakmanschap van deze regio.

Caffè Ridola
Toch zijn er onder de nieuwe sassi-bewoners ook nog enkele diepgewortelde Materani te vinden. De familiegeschiedenis van Enrico, eigenaar van Caffè Ridola, bijvoorbeeld gaat terug tot de jaren veertig, toen zijn opa met een ijskar langs de sassi trok. De kar sneuvelde, maar het ijs dat Enrico leerde maken van zijn opa behield een traditionele bereidingswijze. Overigens is dat niet het enige waarvoor je in de smaakvolle tent van Enrico aan het juiste adres bent. Hier wordt een zoet en hartig ontbijt geserveerd, voor de lunch kun je onder andere proeven van Materaans brood, dat beroemd werd vanwege het zachte hart en de knapperige korst. Ook friselle, salades en quiches verschijnen regelmatig op het menu. En dat alles wordt door Enrico met een grote glimlach geserveerd. ridola.com

Panificio Cifarelli
Wil je dat beroemde Materaanse brood direct van de bakker proeven? Ga dan naar Panificio Cifarelli. Hier koop je naast het lekkerste brood van de stad ook heerlijke foccaccia’s, panzerotti en koekjes. De familie bakt al sinds 1947 brood in de Sassi en tegenwoordig kun je ook buiten het historische centrum bij een van de winkels terecht. panificiocifarelli.it

Aperitivo

Enoteca dai Tosi
Voor geweldige wijn en een bijzonder interieur moet je bij Enoteca dai Tosi zijn. Deze moderne bar heeft meer dan 250 exclusieve Italiaanse wijnen en serveert die samen met cicchetti, Venetiaanse hapjes. enotecadaitosi.it

Restaurants in Matera

Baccanti
Baccanti is een adres van hoog niveau. Gelegen tegenover de mooiste kerk van de stad geniet je hier van de lokale keuken, maar altijd met een creatieve, moderne twist. Het restaurant staat niet voor niets in de Michelingids. baccantiristorante.com

La Lopa
La Lopa (afbeelding) is warm, authentiek en heerlijk ongedwongen. Hier eet je lokale klassiekers in een setting waar je je meteen thuis voelt. lalopa.com

Regiacorte
Alleen al voor het schitterende uitzicht is dit restaurant de moeite waard. Maar dat is niet het enige dat indruk maakt; je vindt hier het beste van het beste op je bord en de vriendelijke bediening maakt je bijzondere avond compleet. regiacortematera.it

Dimora Ulmo
Voor een bijzondere avond ga je in Matera naar Dimora Ulmo. In dit restaurant kun je kiezen uit drie luxe menu’s met moderne gerechten gebaseerd op de lokale keuken. De wijnen zijn trouwens van even hoge kwaliteit. Op een mooie dag kun je plaatsnemen op het terras met uitzicht op de Sassi. dimoraulmo.it

Slapen in Matera

Sextantio
Sextantio is een prachtig hotel met bijzondere suites in de grotten. Sommige kamers hebben een fantastisch uitzicht op Parco Naturale della Murgia, het beroemde nationale park in de oude stad. Maar zo’n adembenemend uitzicht heb je niet eens nodig om een bijzondere ervaring te hebben. De kamers zijn een kunstwerk op zich. Ontbijten doe je in de 13e-eeuwse Grotkerk, compleet met lokale producten. Ook voor het diner heeft Sextantio iets bijzonders in petto. Je kunt hier namelijk een speciale privédinerervaring boeken. sextantio.com

Palazzo Del Duca
Palazzo del Duca, een ooit verlaten adellijk huis, is omgetoverd tot een prachtig hotel met chique uitstraling. Met een dramatisch uitzicht over de oude Gravina-kloof en gezellige grotkelders is Palazzo Del Duca een van fijnste verblijven in de oude stenen stad. Het hotel heeft een restaurant, een lekker ontbijt en gezellige cocktailbar. Op het terras kun je genieten van een aperitivo. palazzodelduca.com

Palazzo Gattini
Aan het Piazza Duomo ligt Palazzo Gattini, een luxueus hotel dat historie en comfort samenbrengt. In de kelder bevindt zich een prachtige spa, volledig uit het lokale gesteente gehouwen – alsof je baadt in een eeuwenoud badhuis. palazzogattini.it

Corte San Pietro
Wie zoekt naar een kleinschalige, intieme plek om te overnachten, zit goed bij Corte San Pietro. Dit charmante hotel in de Sassi biedt warme gastvrijheid en sfeervolle kamers in eeuwenoude steen. cortesanpietro.it

Reizen naar Matera

Utrecht – Matera circa 1.960 km
Vanuit Utrecht rijd je met de auto in ongeveer 21 uur naar Matera. Ga je liever met het vliegtuig? Dan vlieg je vanuit Nederland en België in ongeveer 3 uur naar het dichtstbijzijnde vliegveld Bari. Vanaf de luchthaven rijd je in ongeveer een uur naar Matera

Weekend Matera gepland? Vergeet niet deze editie mee te nemen, vol met insider-adresjes voor hotels, winkels en trattoria’s!

Fotografie: Lea Anouchinsky | Tekst: Lea Anouchinsky | Vertaling: Inger van der Ree | Met extra tips van de redactie

Reis mee met De Smaak naar Puglia

11 dagenvanaf€ 1525p.p.