Leidt het cancelen van edele delen tot gecastreerde kunst?
Wat in de ene eeuw vulgair is en daarom gecanceld of bedekt moet worden, is in de eeuwen daaropvolgend weer gewoon een meesterwerk dat op een sokkel dient te staan.
Zijn antwoord was lang en soms herhaalde hij
zichzelf, maar dat maakte niet uit, want zijn
handen voerden een geheel eigen show op:
alsof hij zijn woorden niet alleen uitsprak,
maar ze ook nog even wilde kneden voordat ze bij mij
terechtkwamen. Bovendien was het nogal een beladen
onderwerp, dus ik snapte waarom hij maar door ging.
Ik had mijn Italiaanse vrienden
net verteld over een schooldirecteur
in Florida die vlak daarvoor
ontslag had moeten nemen
nadat ouders hadden geklaagd
over ‘pornografie’ tijdens een
les.
Een beladen onderwerp
Die les ging over renaissancekunst
en dus kwam ook het wereldberoemde
beeldhouwwerk David van
Michelangelo voorbij. Zoals iedereen weet die weleens in de Galleria dell’Accademia in Florence is geweest, heeft dat Bijbelse
beeldhouwwerk geen kleren aan.
Hetzelfde geldt voor Adam,
op Michelangelo’s fresco De
schepping van Adam en op
Botticelli’s schilderij De geboorte van Venus – twee kunstwerken die eveneens werden getoond
tijdens, die inmiddels beroemde, les op de Tallahassee
Classical School in Florida.
Een schande, vond een van de ouders van een leerling.
Want het kan toch niet dat zijn kroost op school
zomaar pornografisch materiaal te zien kreeg? Klopt,
vonden ook twee andere ouders, die een klacht indienden
bij het schoolbestuur. Dat het om kunst ging,
de desbetreffende genitaliën van marmer of olieverf
waren en er helemaal niets seksueels is aan de door
Michelangelo’s en Botticelli afgebeelde figuren, deed
niet ter zake. Sterker nog, de voorzitter van het schoolbestuur
besloot na een spoedoverleg de directeur van de school een ultimatum te stellen: of ze moest zelf vertrekken, of ze zou worden ontslagen. De directeur
koos optie één.
Discussie over kunst en censuur
Toen mijn Italiaanse vrienden, die toevallig kunstgeschiedenis
hadden gestudeerd, dit verhaal hoorden,
begonnen ze eerst te lachen, vervolgens driftig met
hun hoofd te schudden om gelijk daarna in een hevige
discussie te verzanden, inclusief lange uitweidingen.
Jeetje, wat spraken ze veel. Italiaans moet wel een moeilijke
taal zijn, dacht ik halverwege, want waarom zouden
Italianen het anders zo vaak oefenen?
Maar, eerlijk is eerlijk, ze zeiden ook veel interessants.
Bijvoorbeeld dat dit absoluut niet de eerste keer was
dat Michelangelo onderwerp is van een hevige discussie
over kunst en censuur. Ze wezen naar links, richting
Vaticaanstad, waar in de zestiende eeuw een nog veel
illustere beeldenstorm plaatsvond.
Het was niet lang na de Reformatie, waarbij een groot
deel van Europa zich had afgekeerd van de Rooms-
Katholieke
Kerk wegens een teveel aan verkwisting,
hypocrisie,
machts- en geldmisbruik, dat de toenmalige
paus het Concilie van Trente organiseerde.
Ook Michelangelo was wederom de klos
Daar werd
door de verzamelde heren kardinalen veel besproken,
maar een van de opmerkelijkste besluiten
was dat afgebeelde naaktheid
voortaan in strijd was met de goede
katholieke zeden. Het zou geen
enkel doel dienen behalve aanzetten
tot lust, aldus de zelfverklaarde
missionarissen van het goede fatsoen.
Het gevolg: schilder Daniele da
Volterra kreeg van de paus opdracht
om op het gigantische fresco
van Het laatste oordeel van Michelangelo
in de Sixtijnse Kapel alle
lendenen te bedekken met draperieën
en lendendoekjes (het leverde
Da Volterra de weinig vleiende
bijnaam il Braghettone op, de
roekenschilder). Ook elders in de
pauselijke
gebieden werden fresco’s
met daarop naaktheid zoveel
mogelijk bedekt en standbeelden met blote piemels
gecastreerd. In plaats daarvan kregen de meeste
afgebeelde mannen een vijgenblad voorgehangen.
Volgens de overlevering ligt er ergens
diep in de krochten van Vaticaanstad nog altijd
een grote kist stampvol gecastreerde piemels van
Carrarisch marmer.
Die penisnijd ging eeuwenlang door. De meest beruchte
paus was Innocentius X die tussen 1644 en
1655 zelfs tientallen Griekse en Romeinse beelden uit
de oudheid – sommige bijna tweeduizend jaar oud – liet
castreren. Ook Michelangelo was wederom de klos. Zijn
beeld van Jezus die het kruis draagt, in de Santa Maria
sopra Minerva-kerk in Rome, kreeg een metalen doek
omgehangen – een doek die hij nog altijd draagt.
Lees de column verder in De Smaak van Italië editie 2 mei|juni 2023. Blader door het magazine of bestel dit nummer direct los.
Tekst: Jarl van der Ploeg
Ga mee op reis met de trein door Friuli Venezia Giulia
8 dagenvanaf€ 455p.p.
8-daagse reis door Friuli Venezia Giulia
Dit toeristisch minder bekende gebied, Friuli Venezia Giulia, is een absolute aanrader. Een rondreis met verblijf op 3 bijzondere locaties.
Meer informatie"*" geeft vereiste velden aan
Editie bestellen
Dit artikel komt uit: De Smaak van Italië editie 2 Mei|juni 2023. Bestel dit nummer hier in onze webshop
Lees ook:
Voor het 20-jarig jubileum van De Smaak van Italië selecteerde wijnschrijver Esmee Langereis haar favoriete Italiaanse wijnen van Colaris.
Schrijver Maite Karssenberg bezocht Triëst met haar reisdagboek. Laat je meenemen door de straten van deze ultieme Italiaanse literatuurstad.
Een kijkje in de ateliers van Venetië, tips voor Taormina. Flaneren in Florence: bezoek de Pitti Uomo en nog veel meer!
- Author: Redactie
- Posted: mei 16, 2023