De leukste Italiaanse culinaire spreekwoorden en gezegden
Terug naar overzicht

De leukste Italiaanse culinaire spreekwoorden en gezegden

Bestaat er een woord voor het leegschrapen van je bord met een stuk brood en heeft een uitdrukking over bouillon iets te maken met je spaargeld? In Italië wel. Want waar Frans de taal van de liefde is, spreken ze in Italië de taal van het eten. Geen ander land heeft zoveel originele woorden en gezegden rond de keuken en eettafel. Wij lichten er acht uit.

1. Culaccino

Bestaat er zoiets als een Italiaans diner zonder glazen wijn? Ik heb er in ieder geval nooit een gezien. Maar glazen witte en rode wijnen kunnen ook de nodige troep geven. Het ooit zo smetteloze tafelkleed verandert dan in een abstract schilderij vol sporen en afdrukken van een gezellig avondje. Het Italiaans kent een eigen naam voor de vlek of de kring die een wijnglas, al dan niet permanent, achterlaat op een tafelkleed: culaccino. Overigens wordt het woord ook wel gebruikt voor de afdruk die een gewoon glas water achterlaat (veel kortstondiger, dat wel). Maar naast het benoemen van de vlekafdruk, gebruiken de Italianen het woord ook voor tal van andere culinaire restanten. Het restje van een stuk salami, het kontje van het brood of het laatste restje in de fles kan eveneens worden aangeduid als culaccino. Het woord is afgeleid van culo, dat onderkant of kont betekent. Culaccino is vertaald als kulacino ook te vinden in Indonesië, nog zo’n land waar lekker tafelen een afspiegeling van de cultuur is.

Genua, een stad met vele gezichten, wil je weten waar je moet zijn. Bij deze drie culinaire winkels proef je ’t beste van de stad. 
Frutta Culinare begrippen

2. Scarpetta

Die rijke pastasaus of dat laatste beetje ribollita, soms krijg je dat laatste beetje heerlijks net niet helemaal uit het bord. Maar Italianen zouden geen Italianen zijn als ze daar niet iets op hadden bedacht. Inclusief een woord natuurlijk. La scarpetta – in gebruik fare la scarpetta – is de handeling waarbij je met je brood de laatste beetjes saus dept of schept. Helemaal logisch is het gebruik van het woord voor deze handeling overigens niet. La scarpetta betekent namelijk letterlijk ‘het schoentje’. Niet per se een voorwerp dat je zou associëren met eten dus. Het zou hooguit kunnen verwijzen naar het over de grond schrapen met je schoen. Het goed uitvoeren van la scarpetta – helemaal officieel hoor je het brood te scheuren en het stukje dan tussen rechterduim en wijsvinger schoon te vegen – is om aan de gastvrouw of -heer of aan de chef te laten zien dat het eten lekker was. Het is dé Italiaanse manier om te tonen dat zelfs de saus de moeite waard was om helemaal opgegeten te worden. Of zoals een beroemde advertentie van chipsmerk Fonzies ooit luidde: se non ti lecchi le dita, godi solo a metà! Als je je vingers niet aflikt, krijg je maar de helft van het plezier.

3. Cadere a fagiolo

Er lijkt haast geen groente- of fruitsoort te bestaan die Italianen niet in een spreekwoord hebben verwerkt. Sommige daarvan zijn op het eerste gehoor lang niet altijd logisch. Want neem nou bijvoorbeeld cadere a fagiolo. Dat betekent letterlijk: vallen als een boon. De uitdrukking wordt door jong en oud gebruikt en vindt zijn oorsprong in het sprookje van Jaap en de bonenstaak (Jack e il fagiolo magico). Hier klimt hoofdpersoon Jaap in een magische bonenplant. Boven komt hij in een andere wereld waar een reus in een kasteel woont. Na een aantal verwikkelingen weet Jaap – spoileralert – de reus die hem achtervolgt beneden net op tijd te verslaan door de bonenstaak om te hakken. Niet gek dus dat dit zinnetje wordt gebruikt om uit te drukken dat iemand ergens net op tijd arriveert. Cadere a fagiolo, of je valt als een boon, wil dus zoveel zeggen als: gelukkig je bent er, nu kan het plan doorgaan.

4. Essere come il prezzemolo

Of dit Italiaanse culinaire spreekwoord nou een compliment is of niet, moeten we maar even in het midden laten. Maar in een Italiaans gesprek zou je zomaar eens de uitdrukking essere come il prezzemolo kunnen horen. Letterlijk betekent dat: als peterselie zijn. Misschien niet direct een ingrediënt waar je jezelf mee zou identificeren. Maar het heeft in dit geval ook niks te maken met een gek kapsel of een groene gelaatskleur. Wat er namelijk wel mee wordt bedoeld is…

Meer culinaire spreekwoorden en gezegden lees je in De Smaak van Italië editie 2 mei|juni 2023. Blader door het magazine of bestel dit nummer direct los.

Tekst: Irene de Bruijne, Illustraties: Ymke Pas
Ga mee op reis met de trein naar Rome

"*" geeft vereiste velden aan

Elke week tips uit Italië?

Vul je e-mail adres in en ontvang inspiratie, reistips en leuke aanbiedingen uit naam van De Smaak van Italië.

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Editie bestellen

Dit artikel komt uit: De Smaak van Italië editie 2 Mei|juni 2023. Bestel dit nummer hier in onze webshop

Lees ook:

Voor het 20-jarig jubileum van De Smaak van Italië selecteerde wijnschrijver Esmee Langereis haar favoriete Italiaanse wijnen van Colaris.

In Napels ligt de chique wijk Chiaia. Gids Iris de Brouwer neemt ons mee in en rondom de straat Vico Belledonne a Chiaia. 

Een kijkje in de ateliers van Venetië, tips voor Taormina. Flaneren in Florence: bezoek de Pitti Uomo en nog veel meer!